Trong lĩnh vực gia công cơ khí, kết cấu thép hay chế tạo máy, mối hàn đóng vai trò then chốt quyết định độ bền, tính an toàn và tuổi thọ của sản phẩm. Vì vậy, việc đảm bảo tiêu chuẩn mối hàn và duy trì chất lượng luôn đạt yêu cầu kỹ thuật là yếu tố bắt buộc trong mọi quy trình sản xuất. JINHONE sẽ giúp bạn hiểu rõ tiêu chuẩn mối hàn là gì và các phương pháp phổ biến dùng để kiểm tra chất lượng mối hàn.

Tiêu chuẩn mối hàn là gì?

 Tiêu chuẩn mối hàn là bộ quy định kỹ thuật về yêu cầu kích thước, hình dạng, độ bền và tính thẩm mỹ của mối hàn. Các tiêu chuẩn này nhằm đảm bảo chất lượng mối hàn đạt yêu cầu kỹ thuật và an toàn khi đưa vào sử dụng.

Tiêu chuẩn kiểm tra chất lượng mối hàn

Các tiêu chuẩn kiểm tra chất lượng mối hàn yêu cầu mối hàn phải có hình dạng và kích thước đồng đều, đảm bảo tính thẩm mỹ và độ chính xác của kết cấu. Mối hàn không được xuất hiện các khuyết tật vì sẽ làm giảm độ bền và ảnh hưởng trực tiếp đến sự an toàn của sản phẩm. Bên cạnh đó, mối hàn cần đáp ứng các yêu cầu về độ bền cơ học, bao gồm khả năng chịu lực kéo, nén và uốn theo đúng tiêu chuẩn kỹ thuật quy định.

Các lỗi thường gặp trong mối hàn 

Mối hàn trong quá trình gia công có thể phát sinh nhiều loại khuyết tật, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng mối hàn và độ bền kết cấu. Dưới đây là những khuyết tật phổ biến nhất và nguyên nhân thường gặp:

• Khuyết tật rỗ khí: Là các lỗ rỗng nhỏ nằm bên trong mối hàn, hình thành do khí bị giữ lại trong kim loại nóng chảy khi đông đặc. Nguyên nhân chính dẫn đến rỗ khí bao gồm: sự hiện diện của ẩm độ, dầu mỡ, tạp chất hoặc oxy trong vùng hàn.
• Khuyết tật xỉ: Là lỗi xảy ra khi các tạp chất không phải kim loại (xỉ hàn) bị giữ lại trong mối hàn. Nguyên nhân chính là do vệ sinh bề mặt kim loại trước khi hàn không sạch sẽ, dòng điện hàn quá yếu hoặc kỹ thuật hàn chưa đúng chuẩn. Xỉ tồn dư không chỉ làm giảm tính thẩm mỹ mà còn làm giảm khả năng chịu lực của mối hàn.
• Khuyết tật nứt: Là một trong những khuyết tật nguy hiểm nhất trong mối hàn. Nứt có thể xuất hiện ngay tại mối hàn hoặc vùng ảnh hưởng nhiệt, do ứng suất nhiệt, cấu trúc vật liệu giòn hoặc do các khuyết tật khác gây ra. 
• Khuyết tật thiếu chảy (thiếu ngấu): Là tình trạng mối hàn không được lấp đầy kim loại hàn vào vùng mối nối, dẫn đến liên kết yếu. Nguyên nhân thường là dòng điện hàn quá thấp, tốc độ hàn quá nhanh hoặc khoảng cách giữa điện cực và vật hàn không đúng kỹ thuật. Thiếu chảy khiến mối hàn không đạt được yêu cầu về độ bền kéo, nén và uốn.

Các phương pháp kiểm tra chất lượng mối hàn

Để đảm bảo chất lượng mối hàn, người ta thường áp dụng nhiều phương pháp kiểm tra khác nhau nhằm đánh giá toàn diện tình trạng của mối hàn. Những phương pháp này không chỉ giúp phát hiện các lỗi trên bề mặt mà còn cho phép nhận diện các sai sót tiềm ẩn bên trong cấu trúc mối hàn, từ đó góp phần nâng cao độ an toàn và độ bền của sản phẩm.

Phương pháp kiểm tra không phá hủy (NDT)

Đây là các phương pháp kiểm tra chất lượng mối hàn phổ biến nhất vì không làm hỏng kết cấu:

• Kiểm tra bằng mắt thường (VT): Quan sát trực tiếp để phát hiện khuyết tật của mối hàn như nứt, cháy cạnh, rỗ khí.
• Kiểm tra thẩm thấu (PT): Dùng chất lỏng thẩm thấu vào vết nứt nhỏ để phát hiện khuyết tật bề mặt.
• Kiểm tra từ tính (MT): Phát hiện khuyết tật bề mặt và gần bề mặt trên vật liệu từ.
• Kiểm tra siêu âm (UT): Đánh giá chất lượng mối hàn bên trong bằng sóng siêu âm để phát hiện các khuyết tật ẩn.
• Kiểm tra chụp X-quang (RT): Phát hiện khuyết tật bên trong mối hàn bằng tia X.

Phương pháp kiểm tra phá hủy (DT)

Nhóm này dùng để kiểm tra mẫu đại diện:

• Kéo, uốn, va đập: Đo độ bền cơ học của mối hàn.
• Kiểm tra macro/micro cấu trúc: Mài và khắc mẫu hàn để kiểm tra cấu trúc kim loại.

Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng mối hàn

Chất lượng mối hàn chịu tác động của nhiều yếu tố trong quá trình hàn. Những yếu tố này nếu không kiểm soát tốt có thể làm giảm độ bền, tính thẩm mỹ và an toàn của sản phẩm. Các yếu tố chính gồm:

Quy trình hàn

Quy trình hàn bao gồm phương pháp hàn, tham số hàn (dòng điện, điện áp, tốc độ hàn) và công tác chuẩn bị mối hàn. Đây là những yếu tố then chốt quyết định chất lượng và hình thành mối hàn đạt yêu cầu. Nếu lựa chọn tham số hàn không phù hợp, mối hàn dễ xuất hiện các khuyết tật như rỗ khí, xỉ hàn và nứt, làm giảm độ bền và tính an toàn của sản phẩm.

Vật liệu hàn

Loại vật liệu hàn sử dụng (như thép carbon, thép không gỉ, hợp kim nhôm…) cùng với tình trạng bề mặt (sạch hay còn bám dầu mỡ, rỉ sét) ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng mối hàn. Đây là yếu tố quyết định khả năng tạo thành mối hàn đạt chuẩn, đảm bảo độ bền và tính thẩm mỹ.

Thông số kỹ thuật hàn

Việc thiết lập đúng thông số kỹ thuật hàn như dòng điện, điện áp, tốc độ hàn, khoảng cách và góc độ điện cực là rất quan trọng. Nếu không chính xác thì mối hàn dễ xuất hiện các khuyết tật như cháy cạnh, thiếu chảy hoặc rỗ khí, làm giảm độ bền và an toàn của sản phẩm.

Tay nghề thợ hàn

Kỹ năng và kinh nghiệm của thợ hàn quyết định đáng kể đến chất lượng mối hàn. Sự thành thạo trong thao tác, điều khiển hồ quang và kiểm soát tốc độ hàn giúp mối hàn đồng đều, ổn định và đạt yêu cầu kỹ thuật.

Điều kiện môi trường

Yếu tố môi trường hàn như gió mạnh, độ ẩm cao, nhiệt độ thấp hoặc bụi bẩn đều có thể làm giảm chất lượng mối hàn. Những điều kiện bất lợi này gây ảnh hưởng đến hồ quang và dễ phát sinh khuyết tật như rỗ khí, xỉ hàn.

Chuẩn bị bề mặt

Khâu chuẩn bị bề mặt cần được thực hiện kỹ lưỡng trước khi hàn. Nếu bề mặt không sạch, còn dính dầu mỡ, bụi bẩn hay rỉ sét thì mối hàn dễ gặp các khuyết tật như xỉ, rỗ khí hoặc ngấu không đều, làm giảm độ bền liên kết.

Lợi ích của việc tuân thủ tiêu chuần mối hàn

Tuân thủ đầy đủ tiêu chuẩn mối hàn và thực hiện kiểm tra chất lượng một cách nghiêm ngặt mang lại nhiều giá trị thiết thực cho sản phẩm và doanh nghiệp:

• Đảm bảo an toàn tuyệt đối cho sản phẩm, thiết bị và toàn bộ công trình trong quá trình lắp đặt, vận hành và sử dụng. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể hạn chế tối đa rủi ro kỹ thuật cũng như ngăn ngừa các sự cố nguy hiểm, đảm bảo an toàn cho người và tài sản.
• Nâng cao độ bền của sản phẩm, từ đó giúp kéo dài thời gian khai thác, giảm tần suất bảo trì và tiết kiệm đáng kể chi phí sửa chữa trong suốt vòng đời công trình.
• Gia tăng uy tín thương hiệu trên thị trường nhờ sản phẩm đạt chuẩn kỹ thuật, đảm bảo chất lượng và an toàn. Đây cũng chính là nền tảng giúp doanh nghiệp khẳng định năng lực cạnh tranh trong ngành.
• Đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật khắt khe của những dự án lớn, công trình trọng điểm và các hợp đồng gia công xuất khẩu, từ đó mở rộng cơ hội tham gia đấu thầu và hợp tác quốc tế.
• Nâng cao hiệu quả sản xuất, bởi mối hàn đạt chuẩn ngay từ đầu giúp giảm tỷ lệ lỗi, hạn chế lãng phí vật tư, tiết kiệm nhân công và rút ngắn thời gian thi công.
• Tuân thủ đúng quy định pháp luật và tiêu chuẩn an toàn lao động, từ đó giúp doanh nghiệp tránh được rủi ro pháp lý và chi phí phát sinh không cần thiết do phải khắc phục lỗi kỹ thuật sau thi công.

Tổng kết 

Việc tuân thủ tiêu chuẩn mối hàn và áp dụng đúng các phương pháp kiểm tra chất lượng mối hàn không chỉ là yêu cầu bắt buộc trong sản xuất cơ khí hiện đại mà còn là yếu tố then chốt để đảm bảo sản phẩm đạt độ an toàn, độ bền và chất lượng theo chuẩn quốc tế. Hy vọng bài viết của JINHONE đã mang đến cho bạn những thông tin hữu ích và thiết thực. Rất mong được gặp lại bạn trong những bài viết tiếp theo!